06.02.2023 Pazartesi günü sabah saat 04.17’de merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi ve yine aynı gün saat 13.45’te Elbistan merkezli 7.6 şiddetinde deprem felaketinden bu güne bir yılı aşkın zaman geçti.
Kahramanmaraş’ı değil etrafındaki on ili de vuran yıkıcı bir depremdi. Deprem mi, kıyamet mi?
Allah bir daha göstermesin.
Maraş’ın kelime anlamı “sallanan/titreyen yer” demektir. Ben bunu 1998-2012 yılları arasında görev yaptığım Kahramanmaraş Valiliğinde iken İl Sivil Savunma Müdürlüğünde (mülga) çalışan sivil savunmacı arkadaşlardan öğrenmiştim. Her beş yüz yılda birçok şiddetli depremin olduğunu ve en son 1500’lü yıllarda meydana geldiğini söylemişlerdi. O yıllarda olası bir deprem için Kahramanmaraş’a ceset torbalarının getirildiğine dair bir söylenti bile yayılmıştı.
Deprem riskinin ve ihtimalinin yüksek olduğu ile ilgili fikirlerimi ise hemen her platformda ve günlük hayatta her zaman dile getirdim.
Fakat biz yine de o felaket güne hazırlıksız yakalanmıştık.
06.02.2023 Pazartesi günü sabah saat:04.17’de merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi olan bir deprem meydana geldi. Şiddeti 7.7 olan bu deprem sadece Kahramanmaraş’ı değil etrafındaki on ili de vuran yıkıcı bir depremdi. Bir buçuk dakika sürdü.
Kimse bu kadar şiddetli bir deprem olacağını hiç ama hiç tahmin etmemiştir. Ben ise sadece Kahramanmaraş’ı ve Gaziantep’i çok etkiyeceğini düşünüyordum ama on bir ilimizi (Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Osmaniye, Adıyaman, Malatya, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Kilis, Elazığ) vuracağı ve bu kadar hasar vereceği aklımın ucundan bile geçmemişti.
Deprem zamanında Göksun Kaymakamlığı İlçe Yazı İşleri Müdürlüğü görevini sürdürüyordum. O gün ise Göksun’daki evimde yalnızdım. Deprem başladığında bu kadar şiddetli depremin sadece Kahramanmaraş’ta olacağını tahmin ettim. Aklıma hemen Kahramanmaraş-Dulkadiroğlu ilçesinde tam da fay hattı üzerinde on beş katlı binanın altıncı katında oturan oğlum ve ailesi geldi. “Oğlum, torunum ve gelinim, gitti, gitti!” diye kendimden geçmişim sallanmaya başlayınca. Sallandıkça sallanıyor. Sallandıkça sallanıyor. Durmak nedir bilmiyor. Zaman geçmiyor. Deprem anı asırlara bedel… Hayatımın en zor anı… Ben hala “Gittiler” diyorum. O an hâlâ rüyalarıma giriyor. Aklıma geldikçe kendimden geçiyorum. Oğlumun evinin yanındaki apartman çökünce yüze yakın vatandaşımız enkaz altında kaldı.)
Deprem sona erdiğinde ben hâlâ şiddetli bir şekilde sallanıyordum. Titriyordum ve hâlâ “Gittiler, gittiler!” diyordum. Geçmiş, film şeridi gibi gözümün önünden akıp geçti. Daha bir yaşındaki torunumun enkaz altında cesedine bile ulaşamayacaklar ve onu bir daha göremeyeceğim düşüncesi ve ruh haliyle bulunduğum apartmanın beşinci katından nasıl indim bilmiyorum. Aşağı indiğimde yerde yarım metreye yakın kar vardı. Yoğun kar yağışının altında nereye gittiğimi bilmeden koşuyorum. Söylediğim tek şey ise “Gittiler.”di.
Ne yapacağımı bilmez halde yürürken kaldırımdaki vatandaşların konuşmalarına kulak misafiri oldum. Hatay’ın da yerle bir olduğunu söylüyorlardı. Eyvah! Bir oğlum, torunum ve gelinimde Hatay/Kırıkhan’da… Onlar da “Gittiler, gittiler!” diye diye karları tepeleyerek koşmaya devam ettim. Geyiğin acı acı böğürmesi gibi böğürerek koşuyorum. Can çekişiyorum, boğuluyorum. Gelin hamile, doğmamış torunum da “Gitti, gitti!” diyorum. Kontrolsüzüm, bilinçsizim.
Telefon edemiyorum. Ya cevap vermezlerse? Gözlerimden yaşlar akmıyor. Islaklık yok. Ama içimde kıyametler kopuyor. Nasıl bir ruh hali içinde olduğumu düşünebiliyor musunuz?
Biraz sonra Afşin’deki kızım aradı: “Baba abilerim de biz de iyiyiz.” dediği an karların üzerine oturdum. Açtım ellerimi Yüce Rabb’ime semaya doğru. Avucumun içi yağan lapa lapa karla doldu. Bildiğim bütün duaları okudum, şükürler ettim. Yaradan’a yakarış…
Bir süre sonra kendime gelmeye çalıştım. O ara Kaymakam Bey aradı. Birlikte belediyeye geçtik. Belediyede kriz merkezi oluşturuldu ve gelişmeleri takip etmeye başladık. Daha sonra kaymakamlığa geçtik ve vatandaşlarımızdan gelen telefonlara cevap vermeye başladık.
06.02.2023 tarihinde saat 13.45’te Elbistan merkezli 7.6 şiddetinde depremle sallanmaya başladık. O esnada kaymakamlık binasındaydık. Adeta yer yerinden oynuyordu. Kıyamet!.. Bina yere eğilip eğilip kalktı. Lastik gibi sündü. İçeride beş kişiydik ve dualar ediyorduk. Korkunç bir ses bizi yutacaktı sanki. Her zaman gökten gelen gürültü bu sefer yeraltından geliyordu. Otuz saniye sürdü ama bir ömür gibi geçti. Bittikten sonra hemen aşağı indik.
Pazarcık merkezli 7.7 şiddetindeki depremden sonra bu şiddette bir deprem meydana gelmesi dünya tarihinde görülmemiş bir olaydı. Afşin, Elbistan ve Göksun’u ise bu ikinci deprem vurdu. Ölümler ve yıkımlar bu depremde yaşandı.
Göksun’un Ericek ve Karadut mahalleleri yerle bir olmuş. Dağlar yerinden oynamış, evler dümdüz olmuş, kayalar yolları kapatmış. Yüzlerce insan ise enkaz altında… Dışarı şubat’ın soğuğu… Soğuktan ölen insanlar…
Hayvanlar da ahırda can çekişmiş…
Kıyamet!..
Üç bin elli metre yüksekliğindeki Berit Dağı’nda kayalar yerlerinden fırlamış, yollar darmadağın olmuş ve büyük yarıklar oluşmuş. Bu yalnız benim yaşadıklarım. Başınızı nereye çevirseniz bir deprem hikayesi görürsünüz, duyarsınız. İşte onlardan biri: Birinci depremden sonra Gaziantep’ten başka bir şehre giden 4 kişilik bir aile Göksun’da yemek için yol kenarındaki bir lokantada duruyorlar. Yemek yedikleri esnada ise ikinci depreme yakalanıyorlar ve enkazın altında can veriyorlar.
Doktor ultrasona bakıyor, çocuk sakat doğacak diyor. Eş-dost aldırın çocuğu diyor anne ve babaya ama anne ve baba kabul etmiyorlar. Aradan 15 yıl geçiyor. Çocuğu depremden bir gün önce Ankara’ya hastaneye götürüyor anne ve baba. Depremde oturdukları apartman çöküyor, akrabaları ve komşuları enkaz altında can veriyorlar. Ankara’ya hastaneye gittikleri için kurtuluyorlar.
Duyduğum bir diğer hikaye ise şöyle:
Başka bir ilden kız istemeye gelenleri nezaket gereği apartmanda bırakıp, tek katlı ikinci evlerine gidiyor ev sahipleri. Depremde misafirler enkazda kalıyor ve rahmetli oluyorlar. Ev sahipleri ise tek katlı ev olduğu için kurtuluyorlar.
Çok sayıda aile yok oldu. Kiminin çocukları, kiminin anne ve babası, kiminin kardeşleri, kiminin torunları ve yakınları enkaz altında can verdiler.
Daha ne acı hikâyeler var depremde…
Depremden önce ev kirasını iki katına çıkaran ev sahibinin doksan altı dairesi ağır hasarlı raporu veriliyor ve hepsi yıkılıyor.
Depremden önce ev kirasının iki katına çıkarılmasına çok deniliyordu ama depremden sonra ev kiraları üç-dört katına çıkarıldı maalesef…
Düşündürücü değil mi?
Artçılar devam ettiği için her dakika bir depremle sallanan bu insanlar evlerine girmeye korkuyor; ahırda, araba garajında, arabanın içinde ve çadırlarda yatıyorlar.
Hava ise eksi 23 derece… Nefeslerimiz buz kestiği… Nefes alıp vermede zorlandığımız bir hava… Ağaçların dallarının dahi donduğu bir hava…
Sobaya ne kadar odun kömür de atsan hemen ferini yitiriyor. Soba sönmesin diye tüm gece nöbet tutuluyor.
Bir odada, ahırda ya da araba garajında yirmi beş kişi… Aynı evde bir odanın içinde yatmayan aile efradı tanımadıkları insanlar ile kalıyor. Ne kadar da düşündürücü değil mi?
Birinci depremden sonra Afşin, Elbistan ve Göksunlu olan, Kahramanmaraş’ta çalışan ve ikamet eden vatandaşlarımız buralara akın ettiler. Göksun’dan Kahramanmaraş’a kadar araç doluydu yollar… Oğlum Kahramanmaraş’tan Göksun’a 6 saatte geldi 45 dakikalık yolu… Mahşer kalabalığı… Yolda gelirken ikinci depreme yakalandılar. Bazı vatandaşlarımız ise tünellerde yakalandı. Panik… Sallanan tüneller…
Depremin birinci ve ikinci gününü Afşin-Altunelma Mahallesindeki dünürümün ahırında geçirdik. 25 kişi aynı yerde sabahladık. Sabaha kadar sallantılar devam etti. Tam tamına bir hafta boyunca aynı kıyafetler ile yaşadık. Çünkü insanlarımız deprem ile evden hiçbir şeyini alamadan çıktı.
Depremin ikinci günü yardımlar gelmeye başlamıştı. Ülkemizin her yerinden hayırsever vatandaşlarımız yardımlarını özel arabalarıyla, tırlarla ve kamyonlarla biz depremzedelere ulaştırdılar. Yardım aktı adeta… Yiyecekler, ayakkabılar, battaniyeler, kazaklar, montlar, oyuncaklar, odun ve kömür, soba, elektrikli ev eşyaları, ekmek ve daha neler neler… Allah hepsinden razı olsun.
Devletimiz de bütün imkânlarını seferber etti. Halkımız ve devletimiz günlerce enkaz kurtarma çalışmaları yaptılar. Dışarıda kalan vatandaşlara çadır verdiler. Zamanla konteynerler kurmaya başladılar şimdilerde ise kalıcı konut ile yaşam alanları yapıyorlar. Devlet, her gün on binlerce vatandaşımıza sıcak yemek verebilmek için aşevleri açtı. Her eve odun, kömür yetiştirdi.
***
Meydana gelen bu yıkıcı depremlerde on bir ilimizde altmış bine yakın insanımız enkaz altında kalarak can verdi. Yüz binden fazla insanımız ise yaralı… Şehirlerimiz yerle bir oldu. Binalar kâğıt gibi yıkılıp, savruldu. Bu deprem miydi yoksa kıyamet miydi?
Cansız bedenler enkazların içinde hatta canlı bedenler bile enkazların altında… Düşünebiliyor musunuz? Evladı enkaz altında can verirken anne ve babanın onun can çekişmesini izlemesini…
Bir hafta on gün sonra enkazlardan sağ çıkarılanlar da oldu.
Neler yaşandı neler…
***
Kahramanmaraş, Hatay ve Gaziantep’i fotoğraflamak için gittiğimde gördüğüm manzara korkunçtu. Kahramanmaraş merkez, Hatay-İskenderun ve Adıyaman-Tut ilçesinde görev yapmıştım. Adımladığım kaldırım, sokak ve caddeler yerle bir olmuş, yerinde yoktu. Anılarım deprem ile enkaz altında kalmıştı.
***
Her zaman yazıyorum, üç şey gelmeden önce tedbirin alınmasını. Çünkü bunlar meydana geldiğinde artık dönüşü yok.
- Deprem gelmeden önce binaların sağlam yapılması,
- Savaş gelmeden önce kendi silahının üretilmesi,
- Ölüm gelmeden önce ahirete hazırlanılması,
Yüce Rabb’im bir daha göstermesin.
Ölenlere Allah’tan rahmet, yaralılara acil şifa ve ailelere sabır diliyorum.
*
MEHMET GÖREN
