Bir zamanlar şehirler konuşurdu. Ama bu konuşma, çığlık değildi. Gürültü hiç değildi.
Bir mahallenin ortasındaki çay ocağından yükselen selamlaşma, bir sokak başında oynayan çocukların neşesi, bir yaşlının baston sesiyle harmanlanan dua dolu mırıltısıydı.
Şehir, insanla vardı. İnsan, kendiliğiyle, mahcubiyetiyle, haya duygusuyla vardı.
Kendi içine çekilmiş, başkasıyla sınırına saygılı, ama bir acı duyduğunda öbürünü anında hissedebilecek kadar içten.
Fakat sonra mahalle sustu.
Avlular kapandı, balkonlar battaniyeyle değil, korkuyla örtüldü.
Çocuk sesinin yerine cam tıklatan sinirli kornalar yerleşti.
Birbirine bakarken gözlerini kaçırmayan insanlar, artık başlarını bile kaldırmaz oldu.
Şehir, insanı dışlayarak büyüdü.
Binalar yükseldi ama ruhlar alçaldı.
Pencereler çoğaldı ama bakışlar azaldı.
Çünkü şehir, mahalleyi kaybedince sesini de kaybetti.
Birlikte ağlayabilen insanlar, aynı acıya aynı anda susabilen insanlar; şimdi sadece duvar komşusu.
Mahalle kültürü sadece fiziksel bir yapı değil, aynı zamanda bir yaşama terbiyesiydi.
İnsanın kendini tutması, başkasının gününe karışmaması, ama acısına da bigâne kalmamasıydı.
Şimdi komşusunu tanımayan, aynı sokakta üç yıldır oturup hâlâ birbirine ‘günaydın’ dememiş insanlar var.
Eskiden şehir, insanı içinde taşıyan bir yuvaydı.
Şimdi şehir, insanı yutan bir yapılar yığını.
Bir çocuğun tek başına yürüyerek bakkala gidemediği, bir kadının sabahın ilk ışığında tedirgin adımlarla sokağa çıktığı, bir yaşlının evinin önünde otururken rahatsız hissettiği bir şehir; ne kadar modern, ne kadar gelişmiş olabilir?
Yitip giden sadece bir mahalle değil, bir insanlık iklimi…
Birbirinin halini gözeten, selamı eksik etmeyen, göz göze gelince içini okuyan bir dünya…
Artık şehir, ruhunu kaybetti.
Ama belki yeniden bulabilir.
Bir çocuk sokağa ‘güvenle’ çıkabildiğinde, bir yaşlı, sabah duasını sokak lambasının altındaki bankta yapabildiğinde, bir komşu, komşusunu tanıdığında…
Belki o zaman şehir yeniden konuşur.
Ama bunun için önce biz susmalıyız.
Kalabalığın gürültüsünden, kibrin sesinden, gösterişin yankısından kurtulup iç sesimizi duymalıyız.
Çünkü şehir, ancak biz kendimizi bulursak yeniden bizi çağırır.
*
– YAKUP GÜNEŞ
İnsan eliyle oluşturulan mekansal ya da mekana ait yapılar, şehir veya kentsel yapılar, insan boyunu aştıysa, yani profil düzlem bir bakışla insan, oluşturulan bu suni mekanda görünmüyorsa, yani insanın manevi tarafı bu yapay zeminin yüksekliğinden aşamıyorsa, insan böylesi platformlarda (şehir) boğulur. Kaybolur, yok olur. Cami insandır. Minaresi insanın duasıdır. Cami ve minare boyunu aşan yapılar (bina) varsa cami bu düzlemde yok olur. Ezanlar duyulmaz. Yok olan camiyi insan görmez. Görünmeyen caminin ezanı duyulmaz. Ezanı duyulmayan caminin sabah namazına gidilmez. Sabah namazına camiye, cem’e, cemaate gitmeyen insanın duası bina boyunu aşamaz. Sabah duasını alamayan insanlık şehir denilen şimdiki metropollerde boğulur ve yok olur. An itibarıyla yaşanan tam da bu!…
Müslümanın şehirden çıkması gerekir. Rasim Özdenören’in bir yazısında anlattığı gibi, merkeze camiyi alan ve daire, çember biçiminde enginden yükseğe doğru estetik, geometrik, analitik ve mimari metotlarla genişleyen ama asla cami ve minare boyunu aşmayan bayındır ve mamuru yapılarla bir yerleşim yeri kurulması gerekir. İşte burada insanın varlığı belirginleşir ve ses ve sesler duyulur. Eşya değil insan görünür olmalıdır. Her yerde ve her zaman. İnsanın göründüğü eşya kaybolur. Eşyanın göründüğü yerde insan kaybolur. Şimdi eşyanın göründüğü bir dünya hakim. İnsanın sustuğu ve eşyanın konuştuğu mekanlardayız. Bu konu uzun.
Vesselam…